Bariatrik cerrahi, yani tüp mide ve benzeri obezite ameliyatları, ciddi kilo kaybı sağlayarak bireyin sağlık durumunu büyük ölçüde iyileştirebilir. Ancak zamanla bazı bireylerde, özellikle ameliyatın üzerinden 1–2 yıl geçtikten sonra, kilo artışı yeniden başlayabilir. Bu durum “cerrahi başarısızlığı” değil, genellikle uzun vadeli yaşam tarzı değişikliklerinin sürdürülememesi anlamına gelir.
Katı Sıvı Ayrımı Yapmamak
Bariatrik cerrahi sonrası en önemli beslenme kurallarından biri, katı ve sıvı gıdaların aynı anda tüketilmemesidir. Bu kuralın amacı:
- Mideyi daha hızlı boşaltarak tokluk hissini azaltmamak,
- Yiyeceklerin yeterince sindirilmesini sağlamak,
- Midenin hacmini zorlamamak.
Ancak zamanla bu kurala uyum azalabilir. Yemekle birlikte su, ayran ya da meyve suyu gibi içeceklerin tüketilmesi:
- Besinlerin mideyi daha hızlı terk etmesine,
- Daha kısa sürede acıkmaya,
- Gün içinde daha fazla kalori alınmasına
neden olur. Bu durum uzun vadede kilo artışına katkı sağlar.
Çözüm: Katı ve sıvı gıdalar arasında en az 30 dakika boşluk bırakılmalı, bu alışkanlık yaşam boyu sürdürülmelidir.
Kalorili Besinlerin Tüketiminin Sıklığının Artması
Tüp mide ameliyatı sonrası mide hacmi küçülse de, bu durum düşük kalorili ve besleyici gıdalarla beslenilmediği takdirde yeterli olmaz. Özellikle:
- Çikolata, bisküvi, kraker gibi enerji yoğunluğu yüksek atıştırmalıklar,
- Şekerli içecekler,
- Kızartılmış veya paketli hazır ürünler
günlük enerji alımını ciddi ölçüde artırabilir. Mide küçük olabilir, ancak sık ve kalori bakımından yoğun tüketimler kilo artışını tetikler.
Çözüm: Diyetin temelini protein kaynakları, sebzeler, sağlıklı yağlar ve kompleks karbonhidratlar oluşturmalı. Gıda etiketleri okunmalı ve “gizli şeker” içeren ürünlerden uzak durulmalıdır.
Alkol Tüketimi
Alkol tüketimi, bariatrik cerrahi sonrası en çok göz ardı edilen geri kilo alımı nedenlerinden biridir. Alkol:
- Yüksek kalorilidir (1 gram alkol 7 kcal içerir),
- Tokluk hissini azaltabilir,
- Kan şekeri dengesini bozarak aşırı yeme ataklarını tetikleyebilir.
Ayrıca, cerrahi sonrası alkol emilimi daha hızlı olur; bu durum bağımlılık riskini bile artırabilir.
Çözüm: Alkol tüketimi mümkünse tamamen bırakılmalı veya çok nadiren ve kontrollü olarak tüketilmelidir. Alkolün hem fiziksel hem de psikolojik etkileri göz önünde bulundurulmalıdır.
Mide Hacminin Genişlenmesi
Tüp mide ameliyatı sonrası mide hacmi küçülür, ancak mide esnek bir organdır. Eğer:
- Yemekler hızlı yenirse,
- Sürekli büyük porsiyonlar tüketilirse,
- Sık sık atıştırmalıklarla mide dolu tutulursa,
mide genişleyebilir. Bu da bireyin bir öğünde daha fazla yiyebilmesine ve tokluk hissinin daha geç oluşmasına neden olur.
Çözüm:
- Her lokma en az 20-30 kez çiğnenmeli,
- Yemekler yavaş yavaş ve farkındalıkla yenilmeli,
- Porsiyon kontrolü için ölçülü kaplar, yemek günlüğü gibi stratejiler kullanılmalıdır.
Dışarıda Yemek Yemek
Modern yaşamda dışarıda yemek yemek sıklaştıkça, bireylerin kontrolü kaybetme riski de artar. Özellikle:
- Fast-food ürünler,
- Büyük porsiyonlar,
- Şekerli içeceklerin yanı sıra yüksek yağ içeriği,
tüm çabaları boşa çıkarabilir. Ayrıca sosyal ortamlarda “ayıp olmasın” düşüncesiyle kişi istemediği şeyleri yemek zorunda hissedebilir.
Çözüm:
- Menüleri önceden incelemek,
- Gerekirse yemeği ikiye bölmek ya da paketletmek,
- Salata + ızgara et gibi sade menüler seçmek,
- Şekerli içeceklerden kaçınmak.
Sosyal yaşam ile sağlıklı beslenme arasında denge kurulması mümkündür.
Ara Öğünleri Atlamak
Bariatrik cerrahi sonrası küçük ama sık öğünler önemlidir. Ara öğünleri atlamak:
- Bir sonraki öğünde çok acıkmaya,
- Kontrolsüz yeme davranışlarına,
- Kan şekeri dalgalanmalarına
neden olabilir. Bu durum hem fiziksel hem psikolojik açlığı artırarak kilo alımına zemin hazırlar.
Çözüm:
- Ara öğünlerde protein ağırlıklı tercihler (örneğin haşlanmış yumurta, az tuzlu peynir, yoğurt),
- Lifli meyveler veya badem gibi sağlıklı yağ kaynakları tüketilmeli.
- Günlük beslenme planı önceden yapılmalı, öğün atlamamaya dikkat edilmelidir.
Diğer Gözden Kaçan Faktörler
Uyku Kalitesinin Düşmesi
Araştırmalar, uyku eksikliğinin açlık hormonlarını artırdığını ve iştahı olumsuz etkilediğini gösteriyor. Yetersiz uyku:
- Gece atıştırmalarına,
- Karbonhidrat isteğinin artmasına,
- Kilo kontrolünün bozulmasına
neden olabilir.
Çözüm: Günde 7-8 saat kaliteli uyku hedeflenmeli. Uyku hijyenine dikkat edilmelidir.
Egzersiz Yapmamak
Sadece diyet değil, aynı zamanda düzenli fiziksel aktivite de kilo kontrolünün olmazsa olmazıdır. Sedanter yaşam tarzı, kilo artışına doğrudan katkı sağlar.
Çözüm:
- Günde en az 30 dakika yürüyüşle başlanabilir,
- Direnç egzersizleriyle kas kaybı önlenebilir,
- Aktivite planı sürdürülebilir ve zevkli olmalıdır.
Kilo Alımı Normal midir?
Evet, bariatrik cerrahi sonrası hafif bir kilo artışı, özellikle ilk yıldan sonra tamamen normaldir. Ancak bu artış:
- Toplam vücut ağırlığının %10’unu geçiyorsa,
- Yeme davranışlarında kontrol kaybı başladıysa,
- Fiziksel ve duygusal sağlık etkilenmeye başladıysa
profesyonel destek alınması gerekir. Diyetisyen ve psikolog desteğiyle bu süreci tekrar dengelemek mümkündür.
Sonuç: Kilo Alımı Kaçınılmaz Değil, Yönetilebilir Bir Durumdur
Tüp mide ve diğer bariatrik cerrahi türleri, sağlıklı bir yaşam için büyük bir fırsat sunar. Ancak bu fırsatı kalıcı hale getirmek, bireyin yaşam boyu sürecek disiplinli bir yaklaşım geliştirmesiyle mümkündür.
Kilo artışı; katı-sıvı ayrımı ihlali, yüksek kalorili besin tüketimi, alkol kullanımı, dışarıda sağlıksız yemekler, öğün atlama ve fiziksel aktivite eksikliği gibi nedenlerle gelişebilir. Ancak her biri fark edildiğinde düzeltilebilir ve geri dönüş mümkündür.
Bariatrik Mutfak, bu sürecin her aşamasında size bilimsel, sade ve destekleyici içeriklerle eşlik etmeye devam edecek.
